Mijn Modelspoorbaan: treinprojecten

Inbouw van een Roco digitale koppeling in Roco loc 1601

 
WAARSCHUWING
De garantie op modelspoor-artikelen kan komen te vervallen wanneer wijzigingen
worden aangebracht. Klik op het gevarenlogo om meer over dit onderwerp te lezen.
 

Inleiding
Roco levert de digitale koppeling ook zonder loc. Onder artikelnummer 40410 is een speciale multiprotocol decoder met ontkoppelingsfunctie verkrijgbaar inclusief twee stuks digitale koppeling met NEM362 steekverbinding.
Anders dan bij de decoder die af fabriek wordt gemonteerd op locs, kunnen bij deze decoder (die overigens is gefabriceerd door Uhlenbrock) de beide digitale koppelingen met aparte functies (F1 en F2) worden geactiveerd.
 
 
De los verkrijgbare digitale steekkoppeling (waarvan er 2 stuks worden meegeleverd) en bijbehorende decoder van Roco.


 
 
De digitale koppeling inbouwen
Bij de keuze van een loc voor inbouw moet erop worden gelet dat de NEM-koppelingshouder op een recht railtraject altijd redelijk precies tussen beide spoorstaven staat, dus via een veermechanisme wordt gecentreerd. Wanneer dat niet het geval is, zal de koppeling mogelijk een beetje scheef staan en in dat geval kan een wagen voorzien van een Roco "Universalkupplung" niet betrouwbaar worden aangekoppeld. Datzelfde kan overigens gebeuren wanneer er wat speling zit in het draaistel van de loc. Wanneer er oneffenheden in de baan zitten kan het voorkomen dat het draaistel van de loc wat scheef gaat staan en dan doet de op zich netjes gecentreerde koppeling dat ook. Bij de Roco 1600 locs is dat soms een probleem, zeker wanneer de loc met erg lage snelheid tegen de wagens aanrijdt.
Verder moet er voldoende ruimte zijn om de aansluitdraden van de koppeling ongehinderd de loc in te voeren, zodanig dat de draden het bewegen van de koppeling in bochten en de draaiende beweging van de aandrijving niet kunnen hinderen.
 
Ik heb de digitale koppeling ingebouwd in Roco loc NS 1601 en heb nog iets anders uitgehaald: ik wilde bereiken dat de frontverlichting aan de koppelzijde kan worden uitgezet en dat moest natuurlijk aan beide kanten van de loc mogelijk zijn. Immers in het grootbedrijf zijn de lampen aan de koppelzijde nooit aangeschakeld
Die extra functies vereisen twee onafhankelijke functie-uitgangen en de decoder die wordt geleverd met de digitale koppelingen heeft die niet, want de aanwezige functie-uitgangen worden gebruikt voor de koppelingen. Dus moet er een extra functiedecoder worden ingebouwd en ik heb daarvoor de TAMS FD-R gebruikt.
 
 
De koppelings-decoder voorbereiden
Eventuele wijzigingen in registers op de meegeleverde decoder moeten vooraf worden uitgevoerd, wanneer de extra functiedecoder nog niet is aangesloten, want het is niet mogelijk om twee decoders tegelijkertijd te programmeren.
Voor mij een kwestie van de decoder met de 8-polige stekker aan te sluiten op de print in de loc en de loc te plaatsen op de speciale programmeerrail die is verbonden met de programmer-aansluitingen op de Lenz centrale.
Ik heb feitelijk alleen het loc-adres ingesteld op 1601, de optrek- en remvertraging (resp. CV 3 en CV 4) op 1, de minimale snelheid (CV 2) op 3, de max. snelheid (CV 5) op 40 en de halve snelheid (CV 6) op 20.
 
 
De functiedecoder voorbereiden
De functiedecoder FD-R van TAMS moet voor inbouw worden geprogrammeerd en dat is een verhaal apart.
Dat wordt daarom besproken in een apart artikel, klik hier om dat artikel te lezen.
 
Ik wil het volgende bereiken met de functiedecoder: de beide uitgangen moeten niet (zoals af fabriek is geprogrammeerd) rijrichtingsafhankelijk met functie F0 worden bestuurd op adres 3, maar moeten met resp. functietoets F7 en F8 op adres 1601 (dat is het adres van de loc) onafhankelijk van de rijrichting worden aangestuurd.
 
Dat vereist een wijziging van de volgende CV-registers:
CV17 op 198 (0xC6) - hoge byte van het uitgebreide loc-adres (de hoogste 2 bits zijn hierbij altijd "1")
CV18 op 65 (0x41) - lage byte van het uitgebreide loc-adres
CV29 op 34 (0x22) - configuratie: 28 rijstappen en gebruik het uitgebreide loc-adres in CV17/18
CV33 op 0 - uitgang AUX1 schakelt niet om met de frontverlichting-functie F0
CV34 op 0 - uitgang AUX2 schakelt niet om met de frontverlichting-functie F0
CV41 op 1 - Met functietoets F7 wordt AUX1 geactiveerd
CV42 op 2 - Met functietoets F8 wordt AUX2 geactiveerd
 
 
De inbouw van de digitale koppelingen, de koppelings-decoder en de functie decoder
Zie het volgende foto-verslag met commentaar.
 
 
De draden van de digitale koppeling worden aan beide kanten van de loc voorzichtig door de loc naar de bovenzijde geleid. De rode (stippel)lijn wijst de weg. Daarna kan de koppeling in de koppelschacht worden gestoken.
Zorg ervoor dat de draden nooit klem kunnen komen te zitten of de beweging van het draaistel kunnen belemmeren of in ronddraaiende delen van de aandrijving kunnen komen!

 
 
Voorbereidingen om de frontverlichting aan de voorzijde of achterzijde te kunnen uitschakelen.
De zwarte draad vanaf het frontverlichtingsprintje aan beide zijden van de loc, die standaard is aangesloten op de rood omkaderde print-aansluitingen, wordt daarvan losgesoldeerd en dan gesoldeerd op een weerstand van 2,7 kOhm waarvan er dus twee stuks nodig zijn, één voor elk van beide zwarte draden. De aansluiting van de zwarte draad op de weerstanden is op de foto niet zichtbaar want wordt door de stukjes zwarte krimpkous aan het oog onttrokken. De andere zijde van beide weerstanden van 2,7 kOhm worden vervolgens gesoldeerd op de blauwe draad van de decoder -dat is de retourleiding voor alle functies-, op de foto gemarkeerd met een blauw vierkant.
Op de paars omkaderde punten van de weerstanden wordt later een functie-uitgang van de functiedecoder gesoldeerd. Na activering van een functie wordt dit punt kortgesloten via de weerstand van 2,7 kOhm, waardoor de verlichting wordt gedoofd. De kortsluitstroom is te verwaarlozen want deze wordt beperkt door de weerstand.

 
 
En hier is de functiedecoder TAMS FD-R, op de foto rood omkaderd, gefixeerd op de printplaat in de loc met een stukje dubbelzijdig tape, en aangesloten op de print in loc 1601.
De aansluitingen op de linker 2 hoeken van het functiedecoder-printje zijn verbonden met de linker- en rechter railaansluiting, dus aangesloten op de voeding. De beide aansluitingen op de rechter 2 hoeken zijn de functie-uitgangen en die zijn verbonden met de paars gemarkeerde punten op de vorige foto.
De retourleiding van de functies wordt niet verbonden om mogelijke storing, door onbedoelde interacties tussen beide decoders, te voorkomen.

 
 
De koppelings-decoder is met dubbelzijdig tape aan de linkerzijde van de loc vastgezet op de vrijgehouden locatie in het loc-chassis en de 8-polige stekker aan de kabel is op de loc-print gestoken.
Op de drie losse draden (blauw, groen en paars) die uit de decoder komen moeten de koppelingen worden aangesloten. En dat gaat het makkelijkst via het witte printplaatje wat Roco ook meelevert met de digitale koppelingen, te zien op de volgende foto.


 
 
Via het rood omkaderde witte printplaatje worden de draden van de koppelingen aangesloten op de drie losse draden van de koppelings-decoder. Let erop dat de draden niet lukraak mogen worden aangesloten. Van elke koppeling is één van beide draden vóórvertind en de ander is nog koperkleurig. De koperkleurige worden aangesloten op de middelste twee soldeerpunten aan de rechterzijde van het witte printplaatje (en zo verbonden met de blauwe losse draad), de voorvertinde op het bovenste (groene losse draad) en onderste (paarse losse draad) soldeerpunt. Het witte printplaatje is middels een stukje dubbelzijdig klevend tape vastgezet op het loc-chassis.
De draden van de linker digitale koppeling waren te kort en zijn verlengd met beide lichtgele draden.


 
 
Na een testrit bleek al snel dat de digitale koppelingen prima functioneerden, maar dat de met F7 of F8 uitgeschakelde lampen flakkerend oplichten, vooral wanneer de loc reed. Een probleem dat te maken had met het feit dat er geen Ground-verbinding (0 Volt) was tussen beide decoders. Die verbinding heb ik daarom alsnog aangebracht via een weerstand van 100 Ohm.
Dat kan veilig gebeuren omdat op beide decoders de baanspanning via vier, als bruggelijkrichter geschakelde, diodes worden aangesloten en daarmee een Ground-spanning (normaal niet verbonden met de buitenwereld) en een plus-spanning (aangesloten op de blauwe draad van de decoder) genereren. De Ground-spanning van beide decoders kan, zeker via een weerstand van 100 Ohm, veilig worden verbonden.
Voor de Ground-verbinding moest ik de krimpkous-afscherming van de Roco-decoder even verwijderen. Op de Roco decoder is een soldeerpunt voor Ground aanwezig. Dat is eveneens het geval op de Tams-decoder (punt X3).
Op de foto is de verbinding aangebracht. De soldeer-punten op beide decoders zijn blauw omcirkeld. De krimpkous in de lichtgele draadverbinding wordt later over de weerstand van 100 Ohm geschoven.


 
 
Tenslotte gaat de kap weer op de loc. Remslangen en dergelijke aan de kopzijden van de loc moeten worden verwijderd. Daarvoor in de plaats kunnen de kleine "koppeling-vriendelijke" slangen, die meestal met een loc worden meegeleverd, worden gemonteerd, maar ik heb dat maar even achterwege gelaten voor mijn eigen gemoedsrust (om de een of andere reden passen die dingen bij mijn locs nooit in de gaatjes...).


 
 
Even testen ... en het functioneert. Boven de koppeling in geactiveerde toestand en daaronder in rust.


 
 

Functionele test
De digitale koppeling vóór cabine 1 wordt geactiveerd met functie F1 en de frontverlichting van cabine1 kan worden uitgezet met functie F7.
De digitale koppeling vóór cabine 2 wordt geactiveerd met functie F2 en de frontverlichting van cabine2 kan worden uitgezet met functie F8.
Het is ook mogelijk om met functietoets F1 beide koppelingen tegelijkertijd te activeren. Daarvoor moeten twee CV-registers van de Roco koppelings-decoder anders worden geprogrammeerd: CV35 op 12 en CV36 op 0.
De koppelings-decoder heeft nog twee extra functies: functie F3 heeft de functie "Rangeersnelheid" en met functie F4 kunnen een eventueel geprogrammeerde optrek- en remvertraging buiten werking worden gesteld.
 
 
 
De koppelingen aansturen met programma Koploper
Natuurlijk moet ook loc 1601 worden aangestuurd vanuit programma Koploper.
Eén toepassing is deze: de loc rijdt met een stammetje rijtuigen die af en toe wordt afgekoppeld waarna de loc na omlopen weer aankoppelt en in omgekeerde richting vertrekt.
Een andere toepassing is het ophalen van goederenwagens, deze aankoppelen, een rondje rijden, terugzetten en weer afkoppelen. Loc RN204 doet dit ook, maar bij loc 1601 maak ik gebruik van extra functies van een vaste route waardoor geen extra (kort) koppelblok nodig is.  
 
De eigenschappen van de loc instellen in programma Koploper
In "Onderhouden locomotieven" moeten bij een loc met digitale koppelingen enkele specifieke instellingen worden ingevuld, om het automatisch gebruik van de koppelingen door programma Koploper mogelijk te maken.
De specifieke instellingen voor Roco loc NS 1601 staan vermeld in dit venster.
Bij functie F1 en F2 staan de instellingen voor de digitale koppeling aan beide zijden van de loc. Bij Gedrag moet staan: "Rijwindow (knop)", bij Tijdsduur bijvoorbeeld 10 seconden, bij Ontkoppel functie kiezen voor "Voorkant" bij functie F1 (Cabine 1) en voor "Achterkant" bij functie F2 (Cabine 2).
Bij functie F7 en F8 staan de instellingen om de frontverlichting aan beide zijden van de loc te kunnen uitschakelen. Bij actieve functie is de verlichting uitgeschakeld (met F7 bij cabine 1, met F8 bij cabine 2). Deze functies zullen later vermoedelijk via Functies Uitgebreid worden aangestuurd.

 
 
Koploper toepassing 1: Loc 1601 laten omlopen
Het spelletje met het afkoppelen, omlopen en weer aankoppelen van de loc aan een stam rijtuigen wordt uitgevoerd met behulp van een vaste treinroute.
Loc 1601 brengt de trein op blokspoor 2 en daar start het omlopen. De wagens worden afgekoppeld en blijven achter in blok 2 en de loc rijdt alleen verder naar blok 60. Daar keert de loc, rijdt langs de stam rijtuigen via blok 1 naar blok 29, keert daar, rijdt naar blok 2 en koppelt daar de rijtuigen weer aan. Dan vertrekt de complete trein weer via blok 29.
Eigenlijk zouden er korte blokken moeten liggen direct aansluitend aan de wissels die de bloksporen 1 en 2 met elkaar verbinden om de noodzaak tot omlopen plausibeler te maken, maar die liggen er momenteel niet, dat is nog een mogelijk klusje voor de toekomst.
 

 
 
Alleen de interessante vensters van de vaste treinroute worden getoond (in de andere vensters rijdt de loc op standaard wijze van blok naar blok zonder specifieke extra instellingen, daarbij staat bij "Rij- en stopgedrag" ingesteld "Default gedrag van blok") en dat speelt zich beide keren af in blok 2 tijdens het afkoppelen en later weer aankoppelen van de loc aan de rijtuigen.
Zodra de trein vanuit blok 29 in blok 2 aankomt start het afkoppelen.
Hierbij wordt verondersteld dat de loc met cabine1 voorop rijdt (de rijtuigen zijn dus gekoppeld aan de zijde van cabine 2) en met als treinlengte in het treinvenster de gecombineerde lengte van de rijtuigen en loc 1601.
Bij "Rij- en stopgedrag" moet een stopactie worden ingevuld, de trein moet namelijk even stoppen om te kunnen afkoppelen. Na de wachttijd zal de loc 2 seconden achteruit tegen de rijtuigen aan rijden met snelheidsstap 1 (ingesteld bij "Tijd Kadee" respectievelijk "Stap") en op datzelfde moment zal de digitale koppeling aan de rijtuigzijde van de loc (bij cabine 2) worden geactiveerd (ingesteld bij "Ontkoppelen"). De loc keert en rijdt weg zonder de rijtuigen met als treinlengte in het treinvenster alleen de eigen lengte van de loc, want de lengte van de rijtuigen wordt tijdelijk opgeslagen in blok 2 (ingesteld bij "Tijdelijk in/uit blok").
 

 
 
Wanneer de loc na het omlopen weer vanuit blok 29 in blok 2 aankomt (het vinkje bij "Inrijden bij bezetmelding(en)" is daarbij essentieel, want de achtergebleven rijtuigen in blok 2 zullen het blok vermoedelijk nog bezet melden) rijdt de loc tegen de trein, koppelt daarbij aan en duwt de rijtuigen door tot de eindmelder in blok 2 wordt bereikt. Dan stopt de loc, wacht nog een tijdje (zoals ingesteld bij "Rij- en stopgedrag") en rijdt vervolgens met de aangekoppelde rijtuigen in omgekeerde richting weer weg, waarbij de lengte van de rijtuigen (ingesteld bij "Tijdelijk in/uit blok") weer wordt opgeteld bij de lengte van de loc in het treinvenster.

 
 
En zo kan een loc, die is voorzien van digitaal aanstuurbare koppelingen, dus automatisch omlopen met behulp van programma Koploper.
De vaste treinroute kan naar believen worden uitgebreid. Ik zal er zelf vooralsnog geen gebruik van maken omdat ik eerst korte omloop-bloksporen met een bezetmelder moet aanleggen.
 
Dan ga ik ook uitzoeken op welke wijze ik met de vaste treinroute de frontverlichting van de loc aan de zijde van de gekoppelde rijtuigen kan in- en uitschakelen tijdens het omloop-spelletje want dat blijkt een lastiger klusje te zijn dan ik had verwacht.
 
 
 
Koploper toepassing 2: Loc 1601 koppelt goederenwagen aan en af
Ook bij deze toepassing wordt een vaste treinroute gebruikt.
Loc 1601 staat in rust te wachten op blokspoor 48, de goederenwagens staan op blokspoor 44 (maar bezetten NIET de eindmelder in dit blok).
Na start route rijdt de loc via blok 43 blok 44 binnen, rijdt tegen de wagens, koppelt deze aan en komt tot stilstand zodra de achterste wagen de eindmelder heeft geactiveerd.
Dan rijdt de trein een rondje over de baan en komt daarna weer terug in blok 43. De loc rijdt de wagens achteruit op blok 44, koppelt af en rijdt weer naar zijn eigen opstelspoor in blok 48.
 

 
 
Bij start van de vaste route heeft loc 1601 in zijn treinvenster alleen zijn eigen lengte staan en in blok 44 staat de lengte van de sleep goederenwagens opgeslagen.
 
Alleen de interessante vensters van de vaste treinroute worden getoond (in de andere vensters rijdt de loc in het algemeen op standaard wijze van blok naar blok zonder specifieke extra instellingen, daarbij staat bij "Rij- en stopgedrag" ingesteld "Default gedrag van blok") en dat speelt zich beide keren af in blok 44 tijdens het aankoppelen en later weer afkoppelen van de loc aan de goederenwagens.
Bij "Rij- en stopgedrag" moet een stopactie worden ingevuld, de trein moet namelijk stoppen om te kunnen keren.
Er moet ook een vinkje staan bij "inrijden bij bezetmelding(en)" want de sleep goederenwagens zal de eerste melder in het blok geactiveerd houden en de loc zal anders het blok niet binnenrijden.
De loc rijdt tegen de goederenwagens, koppelt deze daarbij aan en stopt zodra de eindmelder door de achterste goederenwagen wordt geactiveerd.
Dan keert de loc en rijdt weg met de aangekoppelde wagens met als treinlengte in het treinvenster de som van de eigen lengte van de loc en de lengte van de goederenwagens (ingesteld bij "Tijdelijk in/uit blok": "Ophalen lengte").

 
 
Na het rondje over de baan rijdt de loc de wagens naar blokspoor 44.
En nu worden diverse Koploper-trucjes gebruikt om de wagens zodanig af te koppelen dat de loc de wagens later weer kan ophalen.
Bij "Rij- en stopgedrag" moet een stopactie worden ingevuld, de trein moet namelijk stoppen om te kunnen keren.
De loc rijdt de wagens normaal tot de eindmelder, maar dat gebeurt nu niet: de loc zou anders de wagens de volgende keer niet kunnen aankoppelen. Hier wordt gebruik gemaakt van "Andere stopplaats", en wel bij de eerste bezetmelder in blok 44, dat is de binnenkomst-melder. De loc moet dan nog "-85,0" cm doorrijden. Dat is 85 cm plus de lengte van de loc (dat is de betekenis van het min-teken). De in te vullen lengte moet simpelweg door proberen worden vastgesteld, het gaat erom dat de wagens volledig in blok 44 staan maar NIET de eindmelder in het blok bezethouden, want dan kan de loc de eerstvolgende keer de wagens niet meer aankoppelen.
Dan moet worden afgekoppeld, dat gebeurt door de instelling van "Tijd Kadee" op "0,5" en op "Stap" = "1", een zeer korte tijd is voldoende want de loc heeft de wagens opgeduwd de druk is daarom al van de koppeling. Verder door de instelling bij "Ontkoppelen" van "Geduwde trein (gewenst)", Koploper weet dat de loc de wagens opduwde en kiest hiermee de koppeling bij cabine 2.
De wagens blijven achter in het blok en dus moet de lengte van de wagens worden opgeslagen, ingesteld bij "Tijdelijk in/uit blok": "Opslaan lengte".

 
 
Met behulp van bovenstaande voorbeelden kan een ieder voor de eigen situatie ook vaste treinroutes opzetten waarmee locs voorzien van digitale koppelingen zinvol gebruikt kunnen worden in programma Koploper.
 
 


Website gertvanvoorst.nl - © Gert van Voorst - Gewijzigd op 28-6-2012.