Geluidsdecoder in het gele treinstel NS Materieel '54 van Piko
Inleiding
Al langere tijd maken 2 stuks NS Materieel '54 treinstellen van Piko deel uit van mijn treinencollectie,
de aanschafdatum is onbekend.
De treinstellen bestaan uit 2 rijtuigbakken: het ene treinstel heeft de kleur groen met zandgele biezen (met nummer 343) en
het andere treinstel de kleur geel met grijze snor (met nummer 359).
De treinstellen zijn niet super gedetailleerd, maar ze voldoen voor mij prima en ik heb nooit de behoefte gevoeld om de
lange (want bestaande uit 4 rijtuigen) MAT '54 treinstellen van Artitec aan te schaffen.
Van de treinstellen was oorspronkelijk alleen de aangedreven bak voorzien van stroomafnemers op de wielen.
Geen ideale situatie want bij wissels wilde de treinstellen nog wel eens stil gaan staan en wanneer een treinstel met de bak
zonder motor voorop reed werden bezetmelders vaak niet op tijd geactiveerd waardoor het treinstel te ver doorschoot
en pas op een wissel tot stilstand kwam. Ik heb daarom al in 2014 extra stroomafnemers aangebracht op alle wielen van de niet aangedreven rijtuigbak.
Verder had ik destijds al de baanspanning tussen beide rijtuigen doorgekoppeld via de aanwezige stroomvoerende koppeling voor optimale beschikbaarheid
van rijspanning in beide rijtuigen en daarvoor moest ik de oorspronkelijk doorkoppeling van de aansluitingen van de front- en sluitlichten laten vervallen.
En dat vroeg weer om plaatsing van een extra functiedecoder in het niet aangedreven rijtuig ten behoeve van de front- en sluitlichten.
Ik vond het nu tijd om een sounddecoder in te bouwen in het gele treinstel 359.
De toegepaste sounddecoder is een ESU LokSound 5 decoder (artikelnummer 58410) met 8-polige NEM-stekker.
In het niet aangedreven rijtuig is de TAMS functiedecoder vervangen door een Digikeijs functiedecoder DR80015 omdat ik ook de destijds ingebouwde LED
binnenverlichting van Digikeijs wilde schakelen.
Een geluidsproject programmeren
Esu heeft geen specifiek soundproject voor de Materieel '54 serie van NS.
Daarom heb ik gezocht naar geluidsprojecten van wat oudere elektrische locomotieven en treinstellen in Europa.
Ik ben voor nu uitgekomen op de Oostenrijkse serie ÖBB 4010, geluidsproject S0354-LS5H0M4-ELok-OEBB4010-V2-R2.
Mocht ik later nog eens wat anders tegenkomen dan kan dat alsnog worden geprogrammeerd in de LokSound decoder.
De ÖBB 4010 is overigens geen treinstel maar bestaat uit een locomotief en een sleep wagens.
Ik heb enkele wijzigen aangebracht aan het geluidsproject.
Zo heb ik onder andere de Duitstalige stationsomroepen en rangeeraanwijzingen verwijderd en heb ik
twee Nederlandstalige stationsomroepen toegevoegd.
Met F1 wordt AUX2 (paarse draad van de decoder) geschakeld, daarop is de interieurverlichting in de aangedreven bak aangesloten,
die was voorheen via diodes aangesloten op de front/sluitverlichting. In het niet aangedreven rijtuig wordt middels een Digikeijs
functiedecoder de binnenverlichting eveneens via F1 geschakeld.
Het programmeren van de Esu LokSound decoder verliep natuurlijk zonder problemen middels de Esu Lokprogrammer.
De Digikeijs functiedecoder programmeren
Het aanvullend programmeren van de Digikeijs functiedecoder voor het niet aangedreven rijtuig bleek nog best lastig.
Het programmeren van het adres voer ik normaal uit via de
speciale voorziening in de Lenz handregelaars vanaf de programmeerrail, maar dat lukte niet met de functiedecoder, er kwam steeds een foutmelding.
Dat wordt kennelijk veroorzaakt doordat er te weinig stroom loopt om een vereiste "acknowledge" te genereren, wat bij het programmeren van een
locdecoder vanwege de aanwezig motor nooit een probleem is. Bij de eerder gebruikte TAMS functiedecoder kon dat worden opgelost door
een gloeilampje aan te sluiten op de AUX functie uitgang van de functiedecoder, maar dat werkte niet bij de functiedecoder van Digikeijs.
De workaround is om dan maar "dom" in CV-mode alle vereiste instellingen te programmeren en telkens de foutmelding op het display van de Lenz handregelaar
te negeren (dus weg te klikken). Je bent even bezig, en moet tevoren een lijstje maken van alle waardes die in CV-registers moeten worden geschreven,
maar dan werkt het ook.
Dit waren de benodigde instellingen: CV29: 34; CV17: 193; CV18: 103. Feitelijk stel ik hiermee alleen in dat "uitgebreid" locadres 359 moet worden ingesteld als adres
van de functiedecoder. De functiemapping staat standaard al goed ingesteld om de front/sluitlichten met F0 afhankelijk van de rijrichting te schakelen en met F1
de extra uitgang AUX1 te schakelen. Op AUX1 is de LED-binnenverlichting in het niet aangedreven rijtuig aangesloten.
Functies in het geluidsproject
ESU heeft diverse extra mogelijkheden toegevoegd aan het geluidsproject.
Signalhornauswahl:
F2 - Signalhorn hoch (3 verschiedene Signalhörner mit CV163 = 0, 1 oder 2 wählbar)
F3 - Signalhorn tief (3 verschiedene Signalhörner mit CV162 = 0, 1 oder 2 wählbar)
Lokführermodus:
F4 - Pantograf hoch/runter (Nur im Lokführermodus verfügbar/ Lokführermodus Einschalten mit CV170 = 1, Lokführermodus Ausschalten mit CV170 = 0)
Der Lokführermodus dient einer vorbildgetreuen Steuerung des Zuges. Der realistische Aufrüstvorgang und
die stromabhängigen Abläufe werden aktiviert.
***Bitte beachten! Im Lokführermodus reagiert die Lok nur, wenn der Pantograf oben ist***
Schwerlastbetrieb:
F5 – Aktiviert den Schwerlastbetrieb. Die Beschleunigung dauert nun merklich länger und die Elektromotoren arbeiten härter.
Bremsfunktionen:
F12 - Bremsfunktion 1 mit Bremslüftersound. Simulation einer Bergabfahrt (Reduktion der Fahrgeschwindigkeit mit CV179 u. CV182 regelbar).
Lok verringert die Geschwindigkeit deutlich.
F17 - Bremsfunktion 2 mit Bremsventilsound. Lok bremst ab bis zum Stillstand.
Fahrmotorenlüfter Automatik:
F15 - Im Stand und Lüftertaste aus:
1 x drücken = Lüfter Stufe Winter / 3 x kurz drücken = Lüfter Stufe Sommer / 2 x kurz drücken = Lüfternachlauf nach der Fahrt
im Stand abbrechen. Wenn Lüftertaste dauerhaft aktiv = Lüfter bleibt in Lüfter Stufe Winter bis Taste ausgeschschaltet wird.
F15 - Während der Fahrt und Lüftertaste ein: Lüftertaste gedrückt = Lüfter Stufe Winter oder Sommer (je nach Abhängigkeit
der Geschwindigkeit bzw. Zwangszuschaltung) bleibt eingeschaltet bist Taste ausgeschaltet wird. 2 x drücken = Umschaltung von Lüfter
Stufe Winter nach Lüfter Stufe Sommer (je nach Abhängigkeit der Geschwindigkeit bzw. Zwangszuschaltung)
***Achtung: Nach Aufschaltung während der Fahrt von Lüfter Stufe Winter nach Sommer, bleibt die Stufe Sommer so lange zugeschaltet,
bis Lüfterfunktion abgeschaltet wird!***
Bremsgeräusch deaktivieren:
F27 – Deaktiviert das Bremsenquietschen beim Anhalten des Zuges. (4 verschiedene Bremssounds mit CV165 Wert 0-3 wählbar)
Functies in de LokSound decoder
Foto's van het treinstel
Het groene treinstel MAT '54 met treinnummer 343 is niet uitgerust met een LokSound decoder. Maar rijdt ook zonder sound prima want is ook voorzien van een doorgekoppelde baanspanning en van extra stroomafnemrs in de niet aangedreven rijtuigbak.
De in 2014 aangebrachte stroomafnemers zijn van Mayerhofer, artikelnummer 242573.
Ik heb ze afgeknipt zoals op de foto weergegeven. De aangehouden lengte is ongeveer de afstand tussen beide wielassen
van een draaistel minus 5 mm. Een stukje karton met een dikte van ca. 1,2 mm wordt op de stroomafnemers gelijmd als
afstandshouder.
De stroomafnemers zijn ingebouwd in een draaistel van het treinstel. Vastgezet met wat secondelijm in gelvorm.
Op elke stroomafnemer is een stuk montagedraad gesoldeerd, dat later via de doorvoer in het midden van het draaistel
in de rijtuigbak wordt geleid. Meerdere contactstrippen op de wielen
moeten voor een prima stroomtoevoer kunnen zorgen.
Een foto van de ingebouwde LokSound V5 decoder en de sugar cube speaker in de rode markeringen.
De bedrading is een ongeorganiseerde puinhoop in dit treinstel van Piko...
Verder is ook zichtbaar dat ik het interieur in het verleden heb geverfd om het er wat vrolijker uit te laten zien. De binnenwanden van de kap
heb ik toen ook wit geverfd.
Opmerkingen over het aangepaste treinstel
Het treinstel rijdt zonder sound netjes en stil. Natuurlijk mede dankzij de LokSound 5 decoder via hoogfrequente aansturing.
En er is altijd voldoende rijstroom beschikbaar vanwege de doorkoppeling tussen beide rijtuigbakken en de extra aangebrachte stroomafnemers
op alle wielen in het niet aangedreven rijtuig.
Het bedrijfsgeluid is zols gezegd niet bedoeld voor dit treinstel, maar klinkt heel acceptabel.
De typhoons klinken prima.
De serie Materieel '54 in het grootbedrijf
Raadpleeg voor informatie over de NS serie Materieel '54
Wikipedia
of Railwiki.
Of kijk in dit boek: "Hondekoppen en Muizeneuzen" van de auteurs Paul Dijkman, Carel van Gestel en Peter van der Meer.
Uitgeverij: De Alk BV, ISBN: 90 6013 217 3.
Het boek gaat kort in op de bouw en de levensduur van de treinstellen en bevat verder heel veel foto's.
Ik heb dit boek in mijn bezit.
Foto van het Materieel '54 treinstel met nummer 359 in het grootbedrijf, in de uitvoering van het Piko model.
Bij het model ontbreekt het op onderstaande foto zichtbare extra aangebrachte derde frontsein.
Foto van M. van Ee gemaakt op 13 september 1993.
